Van oerbos tot hooiland

met een overwegend verwilderd karakter kregen minder water te verwerken omdat de vegetatie die zich rondom de rivieren ging vormen veel neerslagwater vasthielden. We zien dan ook dat de vlechtende riviersystemen vanaf ongeveer 8000 jaar geleden langzaam maar zeker veranderen in meanderende rivieren. Rivieren van dit type snijden zich dieper in de ondergrond in. De achtergebleven restgeulen van de verwilderde rivieren veranderden in meren en moerassen. 30 Jager-verzamelaars die rond deze periode in het gebied rondtrokken waren georiënteerd op de beboste zandruggen langs de toenmalige IJssel. In het Hattemerbroek zijn talloze kuilen teruggevonden die vermoedelijk door de jager-verzamelaars werden gebruikt voor het maken van houtteer. Dat deden ze door in de kuilen gecontroleerd hout te laten smeulen. Het teerachtige goedje dat hierdoor ontstond werd gebruikt als lijm om vuurstenen pijlpunten aan houten schachten vast te zetten. Met die pijlpunten werden wilde zwijnen, edelherten, pelsdieren, boommarters, oerrunderen, reeën en elanden gedood. Verder leefden de jager-verzamelaars onder andere van hazelnoten en bramen. 31 6000 jaar geleden: rietmoerassen en broekbossen langs de IJssel en het Zwarte Water Langs de voormalige kustlijn van het huidige Nederland lag rond 7500 jaar geleden een kustveenmoeras dat steeds verder landinwaarts schoof naarmate de zeespiegel verder steeg. Ongeveer 6000 jaar geleden was de kustlijn opgekropen tot aan de westelijke grens van het huidige studiegebied. Door aanvoer van zand en klei vanuit de zee en vanuit de rivieren richting de kust stopte de verdere uitbreiding van de zee richting het oosten. Door de stijgende grondwaterspiegel en een verslechtering van de lokale afwatering kon het veen zich sterk uitbreiden op de pleistocene zandgronden en op de uit klei geboetseerde kwelders. Dit proces versterkte zichzelf: hoe meer veen

ijskap gaan dalen. Het is net als een ballon die je op één plaats indrukt met je vinger. Daardoor bolt de ballon op een andere plek op. Als je je vinger weghaalt, daalt deze plek weer. Oerbos

We bevinden ons inmiddels in het Holoceen. Dat is het jongste geologische tijdvlak: we leven er nog steeds in. Door de plotselinge opwarming van het klimaat aan het begin van het Holoceen veranderde het open steppelandschap met stuifzanden in korte tijd in een boslandschap. 28 De huidige IJsseldelta werd oerbos. Toen het nog vrij koud was kort na de ijstijd waren het vooral dennen- berkenbossen, maar door de gestaag stijgende temperatuur veranderden deze geleidelijk aan in een dicht gemengd oerwoud met vooral eiken en lindes. 29 De pleistocene vlechtende riviersystemen Fig. x. Het oerbos dat aan het begin van het Holoceen ontstond heeft zich in de loop van de tijd ontwikkeld tot een loofbos met vooral veel lindes en eiken. Foto: Harm Smeenge.

28 Vos 2011, 13. 29 Vos 2011, 45.

30 De Mulder 2003, 217. 31 Vos 2011, 45.

30